Трамп Ерөнхийлөгч жил бүр ДЭМБ-ыг санхүүжүүлдэг, хагас тэрбум долларын төсвийг царцаах зарлиг буулгав. Тэрээр "Америкийн ард түмний татвараас нэр төрийн хэрэг болгож өгдөг энэхүү санхүүжилтээ зогсоож буй нь ДЭХБ зөвхөн Хятадын талд ашигтай ажиллаж, бидэнд цар тахлын тухай зөв, шуурхай мэдээлэл өгч, өвчнөөс урьдчилан сэргийлэхэд туслах үүргээ гүйцэтгээгүйгээс болж дэлхий дахинд олон хүний амь нас хохирсон учир ийм шийдвэр гаргахад хүрлээ" хэмээн тайлбарлав. Энэ бол америкчуудын талаас зөв мэт харагдавч цагаа олоогүй, олон улсын хэмжээнд муу уршигтай шийдвэр боллоо. Европын Холбоо тус шийдвэрийг буруу хэмээн эсэргүүцэж буйгаа мэдэгдэв. ДЭМБ бол буурай хөгжилтэй улс орнуудад ач тустай, манай улс олон жил харилцаж, үр шимээс нь хүртэж ирсэн арвин түүхтэй билээ. Монгол улс ДЭМБ-ын Зүүн өмнөд азийн бүсийн салбарын гишүүн байхад Г.Зуунай гуайг дагаад Шинэ Дели хотноо болсон бүсийн хуралд 1989 онд оролцож байлаа. Хятадтай харилцаа сайжирсны дараа манай улс Манила хотод төвтэй Номхон далайн бүсийн салбарт шилжсэн билээ. ДЭМБ зөвхөн Хятадын талыг барьсан гэж би бодохгүй байна. Тэд цаг тухайд нь удирдамжаа гарган, шаардлагаа Хятадад тавьж, тусгай комисс ажиллуулсан боловч хятадууд ямар нэгэн байдлаар тэднийг хуурч, ажил төрлийг нь назгайруулсан байж болох талтай. Яг үнэндээ ДЭМБ нь хоёр том гүрний үзэл бодлын зөрчил дээр хаданд хавчуулагдсан халиуны зулзага мэт хүнд байдалд орж байна. Цар тахлын энэ бэрх цагт ДЭМБ-ын тус дэм маш олон улс оронд хэрэгтэй болохоор санхүүгийн хувьд тэд хямарвал харамсалтай л байна. Энэ болж буй эгзэгтэй үйл явдлаас манай улс төрчид тодорхой хэмжээнд сургамж аваасай хэмээн бодном.

Хурдны замд гарахдаа раажав хүүтэйгээ өглөөнөөс эхлээд эргэж найзлав. Хоёр хоног сонсоогүй болохоор хол ойрын өчнөөн сониноос хоцорсон нь лавтай. Трамп Ерөнхийлөгч Улаан өндөгний баяраар 4 сарын 12-нд чадвал гэрийн хориог цуцална гэсэн юм. Цар тахлын тархалт нугарах янзгүй өрнөж буй учраас 5 сарын 1 хүртэл гэрийн хорио үргэлжлүүлэн сунгасан билээ. Цаашаа ч ахиж сунгах магадлал өндөр байна. Зайлшгүй шаардлагатай бус бизнесүүд хаалттай хэвээр үлдлээ. Испани улс цар тахлын тархалт багассан гэж үзээд, элдэв хоригоо цуцалж, бизнесээ тодорхой дэг журмын дагуу нээхээр болжээ. Тэгэхээр Испанид байдал ямаршуухан байхыг харах боломж Америкт нээгдлээ гэнэ дээ. Цар тахлын тархалтаараа Испани дэлхийд аман хүзүүнд, нас баралтаараа гуравт жагсаж явна. Тэд их зоримог шийдвэр гаргажээ.

Амралтын өдөр раажав хүүгээ сонсолгүй хоёр чихээ амраав. Хол ойрын сониныг ч хайсангүй. Бодол бэлчээн ном шагайж хэвтэв. Улаан өндөгний баярын өдөр болохоор гадуур дэлгүүр хоршоо хаалттай, хүн хар цөөн, хөл ихэд татарсан байна. Америкчууд гадуур салхилахдаа ер нь маск зүүж дадах янзгүй харагдана. Сураагүй юмыг ч сураар боож бас болохгүй бололтой. Монголд маань хавар ирж дулаараад, хүмүүс ч бас маск зүүхээсээ тээр шаах болжээ. Маск зүүх нь зөвхөн энэ цар тахлын тархалтаас хамгаалах төдийгүй олон төрлийн ханиад томуу, халдварт өвчнөөс өөрийг болон өрөөлийг хамгаалах болно. Освенцимийн хорих лагериас маскийн ачаар оргож гарсан эмчийн тухай нэгэн яриаг дурдаж хэлье.

Зуны дэлгэр цаг ойртож, эрт үүр цайгаад, өдөр алгуурхан уртсаж байна. Дэлхийд дайны хэмжээний гамшиг чирч ирсэн цар тахал 2 сая шахуу хүнийг өвчлүүлж, 120 гаруй мянган хүний амь насыг авчихаад, оргил өөдөө мацаж явна. Хэдийд энэ аюул хэрхэн буурахыг хэн ч тааж хэлэхийн аргагүй болов. Хохирлын статисикт үндэслэн олон нарийн дүгнэлт цувран гарч ирсээр байна. Корона вирус нь ахмад настан, архаг өвчтэй хүмүүст ноцтой тусдагийг мэдсэн бол харин одоо илүүдэл жинтэй хүмүүс цар тахалд илүү өртөж буйг тогтоож, учир шалтгааныг дараах байдлаар тайлбарлаж байна. Илүүдэл жинтэй хүмүүсийн эд эсийн бүрхүүлд корона вирус маш амархан наалдаж, богино хугацаанд олон вирус наалдуулж авснаар өвчлөлт нь хүндэрдэг ажээ. Үүнийг үхлийн гол шалтгааны нэг мөн хэмээн үзэж буй гэнэ. Азид халдвар авсан хүмүүсийн үхэл харьцангүй бага хувьтай байгаа нь тэд туранхай байдагтай шууд холбоотой болж таарав. Европ болон Америкийн зүүн эрэг хүйтний улиралтай, түүндээ зохицоод илүүдэл жинтэй хүмүүс олон байдаг тул тэд корона вируст өртөх магадлал өндөр гэнэ. Ази талдаа ойрхон орших Америкийн баруун эрэгт цар тахал бага тархсан нь дулаан уур амьсгал, түүнийгээ дагаад хүмүүсийн биеийн жин ерөнхийдөө энгийн байдгаас хамаарсан байж ч мэдэх ажээ. Иймд архаг багтраа, чихрийн шижин өвчинтэй, ялангуяа мяраалаг хүмүүс маш болгоомжтой байгаарай.

Дэлхий хэмжээнд 1.7 сая хүн вирус авсан нь тогтоогдсон, 108 мянга орчим хүн нас барж, 400 мянга орчим хүн эдгэрчээ.

Америк дахь өвчлөлийн хурд мидвэст уруу шилжиж байна. Нью Йоркт 181 мянга, Нью Жерсид 58 мянга. Мичиганд 23 мянган вирус авсан нь тогтоогдсон бол Калифорнид 21600 хүн вирустай, эдгээрээс шинжилгээгээр тогтоогдсон 2846, магадлалтай 2221 хүн, эмнэлэгт, үүнээс 1145, 420 тус тус нь эрчимт эмчилгээний тасагт эмчлүүлж байна.

Амралтын өглөө хоол хошоо базааж татахаар хүнсний дэлгүүр рүү шогшлоо. Цагаан хүмүүсийн хороололд буй цаанаа нэг цэвэр цэмцгэр хүнсний дэлгүүрт давхиж хүрэв. Хүмүүсийг 2 метр зайтай зогсоох тул дэлгүүрийн гадна бага зэргийн дараалал үүссэн байлаа. 10 хүнээр тасалж оруулахад, удаж төдөлгүй дэлгүүрт нэвтрэв. Бараа таваар урьдын адил элбэг дэлбэг, хүмүүсийн харьцаа найрсаг тайван хэвээрээ, ихэнх хүн маск зүүснээс өөр нэг их өөрчлөгдсөн юмгүй байна. Нойлийн цаас хүний нэг боодлыг өгч байна. Нэг боодол дотроо 9 ширхэг, үнэ нь 18$ болсон ажээ. Үнэ нь хуучнаасаа 3 дахин өссөн байна. Саяхан л Костко бөөний төвд 48 ширхэгтэй, бас ширхэг бүр нь 2 дахин их орцтой цаасны үнэ 18$ байсан даа. Ямартай ч нойлийн цаас хаданд гарч, үнэ нь ийнхүү ихэсчээ. Бусад хүнсний зүйл жаахан нэмэгдсэн байна. Жишээлбэл 3.70$ үнэтэй 1 галлоны хэмжээтэй витамин Д, цөцгийтэй сүүний үнэ 5$ болжээ. Би урд өмнө 120$ орчим үнэтэй хүнс цуглуудаг байсан бол олоо өсөөд 180$ хавьцаа болж байна. Нийтдээ хүнсний үнэ энэ дэлгүүрт л лав гуравны нэгээр өсчээ. Энэ байдлаараа 2 сарын дараа бараг үнэ нугарч магад. Цар тахлын нөлөөнөөс болоод хүнсний хангамж, түгээлт, борлуулалт зэрэгт өөрчлөлт гарч буй хэрэг. Эмээ маань дайны үед цай тамхи ховордож, боодол дүнзэн тамхи нэг хонь, дугуй булантай ногоон цай нэг морьтой дүйцэж байсан гэдэгсэн.